Hüseyin Sırrı Köycü (1895-1958)

 

20 Şubat 1895’de Örtülü Köyü’nde doğdu (şu anda Erzurum İli'ne bağlı Şenkaya İlçesi). Babası din âlimi ve halk ozanı Hıfzı Efendi, devrin ünlü ozanları olan Sümmani ve Şenliği ile aynı meclislerde bulunmuştur. Küçük Hüseyin 12 yaşına geldiğinde Kuran’ı hafzetmiş, Arapça ve Farsça’yı bilen, babası gibi şiirler yazan bir çocuktu. Bu arada tarih, coğrafya, edebî, içtimai ve iktisadi konularda kendini geliştirmesi için kitaplar getiriliyor, âdeta özel bir öğrenim görüyordu.

 

17 yaşında yörenin en büyük köylerinden olan Örtülü Köyü’ne muhtar seçildi. Köy odasında halkı eğitmek için öğrendiği bilgileri onlara aktarıyordu. Ülkemizin işgal altında bulunduğu yıllarda halkın millî şuurunu tetikleyen şiirler yazıyordu.

1916 yılında yazdığı İslam Destanı'nı, köyün gençleri yardımıyla çoğaltarak etrafa yaymaya çalışıyordu. Oltu ve çevresinde düşmana karşı örgütlenme çalışmalarının tamamında Örtülü Köyü’nden Hüseyin Efendi (Hüseyin Sırrı) başta geliyordu.

 

1917’de Oltu Gizli İslam Cemiyeti'nin kuruluşunda yer aldı. Kosor (Akşar Nahiyesi) ve Örtülü teşkilatlarını kurdu.

 

1918’de Oltu'nun kurtuluşunda önemli rol oynadı ve Kosor Nahiye Müdürlüğü görevine tayin edildi. Aynı yıl Kars’ta millî müdafaa teşkilatı olarak kurulan Millî İslam Şûrası kurucu üyesi oldu.

 

1919’da Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti kurucu üyesi, Oltu Milltvekili ve Meclis İdare Amiri seçildi. Aynı yıl Allahuekber Cephesi Komutanlığı da Hüseyin Sırrı Efendi’ye verildi. Bu hûkümetin ingilizler tarafından dağıtılmasından sonra Oltu Serbest Gençler Teşkilatı’nı kurdu ve başkanı oldu. İkinci Oltu Şûrası üyeliğine seçildi.

 

1920’de Oltu İslam Terakkiperver Cemiyeti’nin kurucusu ve umumi katibi oldu. Bu yıllarda Kâzım Karabekir Paşa’nın Kars’ta çıkardığı haftalık Varlık Dergisi’nde makaleler yazmaya başladı.

 

1920’de TBMM’nin kurulması ve ATATÜRK'ün ışığının bütün yurdumuzu aydınlatmasından ve Anadolumuzun düşman işgalinden kurtulmasından sonra Hüseyin Efendi kendisini ölümsüzleştiren eserlerini vermeye başladı, 

 

Önce köylünün eğitiminden başladı ve bu yıllarda köye öğretmen getirip, gençleri eğitmek için hususi mektep kurdu. Savaş bize toplu olarak bilgi dairesinde çalışmamızın gerekliliğini öğretti diyordu...

 

1925’te Oltu İlçesi İdare Heyeti Üyesi ve 17 sene müddetle Erzurum İl Genel Meclisi üyeliğinde bulundu. Bu dönemde yaptığı çalışmalar ve cesaretinin örnek anekdotları dillerde dolaşmaya başlamıştı.

 

1928’de köyde halka açık şirket ve kooperatif kuruyordu. Çevre ilçeler halkınında şirketten hisse almalarını sağlıyordu.

 

1929 yılında "Örtülü ve havalisine örnek olursam bu çalışmalar ülkemizin bir çok yöresin de emsal teşkil eder" diyerek, adına Sarı Karton Projesi dediği Kalkınma Planını kaleme aldı. Yani Zihin Haritalama Metodunu geliştiren İngiliz bilim adamı Tony Buzan’dan tam 34 yıl önce. Bu planı bugün inceleyen bilim adamları, öncelikle bu kişinin eğitimini soruyorlar. Kendini geliştirme için devamlı okuyan, okuduğunu iyi anlayan ve o bilgileri çevresinin kalkınması için kullanan kişi diye cevap verince hayretlerini gizliyemiyorlar. Yine 1920’li yıllarda köyüne imece usuluyle ilkokul yaptırarak eğitim seferberliği başlatıyor. Haydi Kızlar Okula, Baba Beni Okula Gönder gibi çalışmaları daha o yıllarda yapan Köycü, kalkınma planında yazdığı aktiviteleri harekete geçirerek köyünü ilçe yapma yolunda hızla mesafe kaydediyordu.

1930’lu yıllarda eğitici ve öğretici tiyatro eserleri yazıp sahneye koyarak çevre ilçelerde turne düzenliyordu. Evini vererek ortaokul açılması yönünde çalışmalara başlıyordu

 

1932 yılında Erzurum Halk Evi Köycülük Şubesi Başkanı olan Köycü, kalkınmanın köyden başlamasının yılmaz savunucusu olduğundan, 1934’te Soyadı Kanunu çıkınca kendisine "Köycü" soyadı veriliyor.

 

Köyün ve yörenin ağaçlandırılmasına çok önem veriyordu. Bu maksatla tiyatro eserleri, makaleler, şiirler yazarak ağaçlandırma bayramları düzenler ve "devlet yeşil yapraktır" derdi.

 

Başta Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK olmak üzere TBMM üyelerine mektuplar yazarak kanunlarımızda yapılmasını istediği değişme ve düzenlemeleri dile getirirdi. Yine bu yıllarda 12 el sanatı dalında usta öğretmenler getirerek köy halkını kabiliyetlerine göre zanaata yönlendirir. Sergiler, pazar ve panayırlar ihdas eder.

 

1946’da Örtülü Köyü ilçe olur ve "Şenkaya" adını alır. Köycü uzun yıllar bu ilçenin belediye başkanlığını yapar.

 

1950-55 yılları arasında Şenkaya Gazetesi'ni çıkarır.

 

1954'te bağımsız milletvekili adayı olur. 12 oyla seçimi kaybeder ama üzülmez "Benim asil görevim milletimi mecanni avukatlığıdır..." diyerek çalışmalarını sürdürür.

 

Maddi her imkânını köyü için harcadığından maddi sıkıntıların yanında şeker hastalığı da yakasını bırakmaz. Bacağı kesilir ama yine boş durmaz, 1957 yılında Türkiye Ufak Partisi'ni kurar, genel merkezi il dışında olan ilk partidir ve amblemi kurşun kalemdir.

 

1958 yılında bacağına protez yaptırmak için geldiği İstanbul'da 31 Ocak günü hayata veda eder.

 

Mezarı İstanbul Kozlu Mezarlğı'ndadır. Yurdun her tarafına yayılmış, daha yıllarca evvel okuryazar yüzdesi ile Türkiye sıralamasında en yukarılarda bulunan Şenkayalılar, Köycü için anma törenleri düzenler. İstanbul'da yaşayanlar bu anma törenlerini mezarı başında da gerçekleştirirler.

 

Kaynak: Hazırlayan: Prof. Dr. Koptagel İlgün (http://senkaya.gov.tr/ilcemizin-kurucusu)